مقاله بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی

دسته: علوم انسانی
بازدید: 45 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 14 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 20

مقاله بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی در 20 صفحه ورد قابل ویرایش

قیمت فایل فقط 3,500 تومان

مقاله بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی در 20 صفحه ورد قابل ویرایش

چكیده

ایمانول والرشتاین یكی از شخصیتهای مهم در مطالعات اجتماعی، به ویژه جامعه شناسی و نظریه پردازی توسعه است. وی پایه گذار نظریه نظام جهانی و از پیشتازان نظریه پردازی در توسعه است. نظریه نظام جهانی پیوند آشكاری با مكتب وابستگی داشت این نظریه زمانی مطرح شد كه اختلافات شدیدی میان مكاتب نوسازی و وابستگی بوقوع پیوسته بود، عده ایی به این نتیجه رسیدند برای نشان دادن راه توسعه به كشورهای جهان سوم در  چارچوب دیدگاه وابستگی نمی توان به بسیاری از فعالیتهای جدید اقتصاد جهانی سرمایه داری دست زد از این رو نظریه نظام جهانی را مطرح كردند. خصیصة اساسی این نظریه كل گرایی آن می باشد این نظریه اقتصاد جهانی را به عنوان واحد تحلیل نظام جهانی در نظر گرفته است ویژگی ذاتی اقتصاد جهانی انباشت سرمایه است كه به صورت انحصاری در دست عده ایی خاص است از این رو برای بسیاری از جوامع بحران پیش خواهد آمد و راه گریز از این بحران را برای این جوامع، مبارزات سیاسی می دانند و این در حالی است كه نظریه مكتب وابستگی جوامع استثمار شده را محكوم به توسعه نیافتگی می دانند اما نظریه پردازان نظام جهانی با این قضیه مخالفند و نسبته به آیندة این كشورها تصویر بدبینانه ایی ندارند و معتقدند كه این جوامع نیز می توانند به توسعه برسند.


مقدمه

بسیاری از نظریه های جامعه شناسی به بررسی مباحث و افكار ماركس پرداخته اند و هر كدام از اینها ادعا می كنند كه وارث راستین نظریه ماركس هستند، اما بین اینها اختلافات عمیقی وجود دارد از جمله این نظریات می توان به جبر گرایان اقتصادی، ماركسیسم هگلی، مكتب انتقادی یا فرانكفورت و نوماركسیستها اشاره كرد. در قمستی از مباحث نوماركسیستی، اندیشمندانی وجود دارند كه مباحث اقتصادی را به جامعه شناسی پیوند می دهند كه از میان آنها می توان به باران، سوییزی و بریورمن اشاره كرد، اما گروهی دیگر هستند كه در زمینه ماركسیسم تاریخی كارهایی را انجام داده‌اند. از جمله آنها می توان به والرشتاین كه نظریه نظام جهانی را مطرح كرد ا شاره نمود. (رتیزر، 188:1377)

دو جریان فكری تا آغاز دهه 70 بر عرصه های اقتصادی، اجتماعی و نظریه های علمی تسلط داشتند، یك جریان فكری به تفسیرهای رایج و كلاسیك مكاتب نوسازی و وابستگی در تغییر اجتماعی به معنای عام و توسعه به معنای خاص مربوط می شد و جریان فكری دیگری همه ابزارها وشیوه‌های بررسی علمی در عرصه علوم اجتماعی را شامل می شد كه تا آن زمان بر جریان تفكر مطالعات كلاسیك  علوم اجتماعی سیطره داشت كه با مطرح شدن نظریه نظام جهانی عرصه بر این دو جریان فكری تنگ شد و نظریه نظامی جهانی واكنشی نظام مند نسبت به اینها بوجود آورد و اینها را به چالش كشاند. (اولرشتاین a : 122:1377)

والرشتاین در دهة 1960 به عنوان متخصص آفریقا آوازه ای به هم زد، مهم ترین خدمت او به جامعه شناسی، كتاب نظام نوین جهانی است. این كتاب توفیقی فوری به دست آورد. نظام نوین جهانی با استقبال جهانی روبه رو  گشت و به نه زبان ترجمه شد. در 1975، جایزة پر حیثیت سوروكین به خطر كتاب نظام نوین جهانی،‌ نصیب والرشتاین شد. از آن به بعد، همچنان كار در دربارة این موضوع را ادامه داد.

(رتیزر، 250:1377)

نظریه نظام جهانی والرشتاین در احیای تحقیق تاریخ نظری نقش بسیار مهمی داشته است اهمیت این نظریه به حدی است كه هم اكنون به یكی از كانونهای تفكر و تحقیق در جامعه شناسی تبدیل شده است.

چهار چوب نظری:

ریشه فكری مكتب نظام جهانی از دو منبع فكری عمده یعنی ادبیات نئوماركیستی در زمینه توسعه و مكتب فرانسوی سالگشت می باشد. والرشتاین بسیاری از مفاهیم وابستگی را در نظریه نظام جهانی پذیرفته است اما در ادامة راه مسیر خود را جدا نمود و تفاوتهایی بین آنها دیده شود (سو، 210:1380). واحد تحلیل در نظریه نظام جهانی، كل نظام جهانی است این دیدگاه كل نگر است در حالی كه واحد تحلیل در نظریه وابستگی، كشورهای ملی می باشند در حالی كه نظریة نظام جهانی كل جهان را مورد مطالعه قرار داده است اما مكتب وابستگی كانون مطالعة خود را روی كشورهای پیرامون قرار داده است. تفاوت دیگری كه بین این دو مكتب وجود دارد این است كه مكتب وابستگی  برای استعمار كشورهای پیرامون كه در نتیجه آن توسعه نیافته می شوند راه گریزی را نمی بیند در حالی كه نظریه نظام جهانی زیربار مواضع تعیین گرایانه نمی‌رود (سو، 1380: 40-237 ، به نقل از ازكیا).  از دیگر منافع فكری نظام جهانی مكتب سالگشت یا «آنالز» است این مكتب به عنوان یك واكنش اعتراض آمیز در مقابل تخصصی شدن بیش از حد رشته های علوم اجتماعی از حوزه های رسمی دانشگاهی بوجود آمد. (سو، 1380: 210).

جامعه شناسان كلاسیكی همچون وبر و ماركس در جریان فكری اندیشة والر اشتاین تأثیر داشته اند. والرشتاین مفهوم اقتصاد جهانی سرمایه داری را از این دو اخذ كرده است. وی مفاهیم سرمایه داری، روابط و مناسبات تولید و انباشت سرمایه در حركت تاریخ را از ماركسیم گرفته است. (ازكیا، 304:1384)

والرشتاین نظریه نظام جهانی را در اوایل دهه 1970 ارائه كرد وی به مفهوم اقتصاد جهانی اشاره می كند و معتقد است كه جهان جدید از یك اقتصاد جهانی سرمایه‌داری تشكیل شده است و دولتهای ملی بخش هایی از یك كل هستند و برای فهم تعارض‌های  طبقاتی داخلی و نزاع های سیاسی یك دولت می بایست كه اقتصاد جهانی را بشناسیم. اندیشه تاریخی والرشتاین در قالب تحلیل تاریخی – تركیبی به كار گرفته شده است او سعی می كند كه توسعه نامتوازن  سرمایه داری را از جنبه های مختلف اقتصادی و اجتماعی بشناسد و نیز تكامل تاریخی هر كشور یا منطقه را در یك قالب زمانی بگنجاند. (از كیا، 306:1384)

روش شناسی نظام جهانی

یكی از اصول اساسی نظریة نظام جهانی كل گرایی آن می باشند والرشتاین روش شناخت بسیار از تحقیقات علمی را مورد انتقاد قرار می دهد و به نظر وی این شیوه بررسی آنها به دلیل «تحدید و نه ترغیب» بسیاری از پرسشهای تحقیقی و هم به خاطر ضعف آنها در طرح عقلانی گرینه های واقعی تاریخی كه وجود دارند قابل نقد می باشند. (سو، 1380: 13-212، به نقل از ازكیا)

نظریه عمومی سیستمها با این ویژگی كه تفكیك و تخصصی شدن علوم و حیطه های علمی شیوه ای مناسبی نیست بر نظر نظام جهانی تاثیر داشته است. در نگاه تئوری سیستم ها تخصصی شدن علوم موجب جزیی نگریی و سطحی اندیشی در بسیاری ا ز موارد می شود كه برای عرصه های علمی این زیانبار می باشد به عقیده والرشتاین علوم اجتماعی، شامل انسان شناسی، اقتصاد، جغرافیا، علوم سیاسی و جامعه شناسی رشته های  مجزایی نیستند و این نوع تقسیم بندی ها غیر منطقی است و به نظر او تاریخ و علوم اجتماعی یك امر واحدی است و آن هم علم اجتماعی تاریخی است. این كلی گرایی نیز چالش هایی را بوجود آورد زیرا  با مطالعات منطقه ای تطبیق نداشت و نظریه نظام جهانی را به عنوان یك تئوری كلان كه هم با واقعیت سروكار دارد و هم در یك سطح كلان می تواند آنها را در یك كلیت تاریخی اجتماعی جای دهد، مطرح كرد. (ازكیا، 1384: 9-308)





راهبردهای ارتقاء از موقعیت پیرامونی به نیمه پیرامونی:

والرشتاین راهبردهایی را برای مناطق پیرامونی در نظر می گیرد تا شاید این مناطق بتوانند موقعیت خود را در نظام جهانی به جایگاه بهتری برسانند:‌

1- راهبرد دعوت از سرمایه گذاری: این نوع راهبرد مربوطه به دورة رونق است و فقط در صورتی كه مشكلات زیاد نباشد عملی خواهد شد. ویژگی این راهبرد این است كه برای كشورهای دارای صنایع ابتدایی نیز امكان پذیر می باشد. در این راهبرد سرمایه گذران كه از طرف شركتهای چند ملیتی در این مناطق صورت می‌گیرد با كمترین مشكل از ناحیه كشورهای پیرامون مواجه خواهد شد زیرا حكومت در كشورهای پیرامونی به حدی ضعیف است كه نمی تواند بر كشورهای سرمایه‌گذار تاثیر بگذارد. كشوری مانند ساحل عاج با استفاده از این راهبرد توانست موقعیت خود را در نظام جهانی بهتر سازد. (ازكیا، 319:1384)

2- راهبرد استفاده از فرصت: این راهبرد در زمان نوسانات قیمت بازار جهانی كاربرد دارد یعنی زمانی كه نظام بازار جهانی دچار ركورد و بحران می باشد راهبردی كه در این جا مطرح می شود راهبرد جایگزینی واردات یعنی تولیدات صنعتی در داخل كشور به وسیلة فن آوری وارداتی. این راهبرد زمانی قابل استفاده است كه این مناطق دارای دولتی قوی هستند تا بتوانند به محض موقعیت سیاسی ضعیف كشورها مركز فن آوری را از آن كشورها وارد كنند. روسیه و ایتالیا از این راهبرد استفاده نموده اند.

3- راهبرد اتكاء به خود: این راهبرد بیشتر بر عوامل درون زا تأكید دارد، این راهبرد به علت قرار گرفتن كشورهای پیرامون در نظام جهانی چندان كاربردی ندارد. و تعداد كشورهایی كه با این راهبرد تا كنون موفق شده اند خیلی كم هستند از نمونه های موفق می‌توان به تانزانیا اشاره كرد كه با استفاده از این راهبرد به توسعه استقلال اقتصادی رسید. (همان: 18 - 317)


راهبردهای ارتقاء از موقعیت نیمه پیرامونی به مركزی:

زمانی بسیاری از كشورهایی كه هم اكنون در موقعیت مركزی هستند خود نیمه پیرامون بوده اند و از راه های گوناگون به این موقعیت كنونی رسیده اند به نظر والرشتاین،‌ عامل اساسی این تغییر موقعیت، در اختیار داشتن بازار بزرگ است كه بتواند كاربرد فن آوری پیشرفته را توجیه نماید كه در راستای آن هزینة بسیار كمتری برای كشورهای نیمه پیرامونی دارد. در مجموع كشورهای نیمه پیرامونی می‌توانند با استفاده از یكی از راهای زیر، بازار محصولات ملی خود را گسترش دهند.

1- یكی از این شیوه ها گسترش مرزهای سیاسی است به گونه ایی كه كشورهای نیمه پیرامونی از طریق مشاركت یا تسلط بر دیگر كشورها می توانند بازار داخلی خود را گسترش دهند.

2- یكی دیگر از این راهها بوجود آوردن نظام مالیاتی و تعرفه ایی برای كالاهای وارداتی از دیگر كشورها می باشد.

3- سیاستهایی را به وجود آورد كه تولیدات ملی بتوانند توان رقابت را از هر نظر با كالاهای وارداتی داشته باشند به عنوان مثال این دولتها می توانند با اختصاص كمكهای مالی هزینه های تولید را پایین آورد. و به طور غیر مستقیم باعث افزایش قمیت كالاهای وارداتی شوند و...

4- كشورهای نیمه پیرامون می توانند با ارتقاء سطح دستمزدها، قدرت خرید را در داخل بالاببرند این سیاستها قابلیت تركیب را نیز دارا هستند و  می توان در یك كشور نیمه پیرامون از یك یا چند گونه از نوع شیوه ها استفاده نمود.

قیمت فایل فقط 3,500 تومان

برچسب ها : تحقیق بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی , پروژه بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی , مقاله بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی , دانلود تحقیق بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی , بررسی نظریه نظام جهانی در حوزه توسعه اقتصاد جهانی , نظریه نظام جهانی , حوزه توسعه , اقتصاد جهانی